Trăm năm qua đình Bình Hòa

Đình Bình Hòa (Giồng Trôm) là một trong ba ngôi đình nổi tiếng của tỉnh Bến Tre. Đình được giới chuyên môn đánh giá là một trong những ngôi đình lớn, tiêu biểu về mặt kiến trúc cũng như về mặt lịch sử, văn hóa ở Nam Bộ. Đình nằm trên khu đất giồng ở ấp Bình Minh, làng Bình Hoà, nay thuộc thị trấn Giồng Trôm, nằm cạnh đường 885, cách thị xã Bến Tre 16km, có thể đến bằng đường bộ hoặc đường thủy.

Năm 1812, ngôi đình này được xây dựng bằng cây lá đơn sơ, tọa lạc cách đình hiện nay về hướng Tây chừng trên 200m, tính theo đường chim bay, đến năm 1825 mới hoàn thành. Năm 1902, đình được khởi công xây dựng lại, đến năm 1914 mới hoàn thành, do ông Võ Duy Hinh (Cả Lợi), người có chức vụ, uy tín lớn trong làng, thay mặt chính quyền địa phương, Ban Khánh tiết và nhân dân điều hành việc xây dựng.

Ngôi đình sừng sững, cổ kính trên đất giồng cát cao ráo do hương lão Bùi Văn Bường hiến gần một mẫu đất xây dựng. Ngoài ra còn có nhiều người khác hiến cho đình đất đai để canh tác, như bà Nguyễn Thị Mưu, Tạ Thị Tước và ông Bùi Văn Chét. Đất đình bấy giờ lên đến năm mẫu.

Ban Khánh tiết điều hành việc canh tác để tạo ra vật lực phục vụ cho việc lễ hội hằng năm. Riêng về tài lực do hương lão Bùi Văn Hưng, một người giàu có, hảo tâm góp phần lớn mua vật liệu xây dựng. Dù trải qua gần 100 năm và qua 2 cuộc chiến tranh nhưng do được bảo quản, gìn giữ và trùng tu nhiều lần nên chốn thờ tự tôn nghiêm này vẫn giữ được vẻ khang trang.

Theo các nhà chuyên môn, đình Bình Hòa là công trình kiến trúc cổ, đặc trưng của đình làng Nam Bộ. Đình vinh dự được phong sắc thần năm Tự Đức ngũ niên (1852). Ngày 07-01-1993, đình được Bộ Văn hóa – Thông tin công nhận xếp loại Khu di tích Lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.

Từ trung tâm thành phố Bến Tre, theo tỉnh lộ 885, xuôi về hướng huyện biển Ba Tri đến trụ số thứ 17, trông về bên trái sẽ thấy cổng đình Bình Hòa rất đường bệ hiện ra.

Nhìn từ bên ngoài, đình Bình Hòa được kiến trúc giống các ngôi đình làng khác ở Nam Bộ theo hình chữ "Nhất", gồm ba phần: mặt tiền đình là nhà võ ca, giữa đình là chính điện, được sắp xếp, bài trí việc thờ phụng thần linh và sau cùng là nhà ăn. Đình có 8 nóc, lợp bằng ngói âm dương, qua gió bụi thời gian nay đã rêu phong, đượm màu cổ kính.

Về mặt kiến trúc bên trong, chất liệu chính là gỗ tứ thiết và kết cấu bằng mộng, chốt, kết hợp chặt chẽ với nghệ thuật điêu khắc, mà chủ yếu là những nét tạc bằng đục của nghệ nhân ngay trên gỗ của những vì kèo, xuyên, trính, hoành phi…ở các gian chánh đường và thính đường.

Dọc theo các nóc được trang trí tượng bát tiên, lưỡng long tranh châu và phượng hoàng bằng loại sành cổ quý hiếm. Ban đầu đình có diện tích 1.485m2, chiều dài 66m, chiều ngang 22,5m, có tất cả 300 cây cột lớn nhỏ. Qua quá trình sử dụng, đình có ít nhiều thay đổi theo thời gian, hiện đình còn lại 208 cột. Diện tích đình hiện tại là 1.155m2, với chiều ngang 17m, nhìn rất hài hòa, cân đối. Riêng ở khu chính điện, khu phối tiền vãng, khách tham quan sẽ không khỏi ngạc nhiên trước những đường nét kiến trúc, nghệ thuật khắc gỗ cổ độc đáo trên các loại gỗ quý như căm xe, tứ thiết, sao…

Đình còn lưu giữ bức hoành phi bằng gỗ quý, chạm khắc hoa văn, cảnh trí rất sinh động. Trước năm 1945, người Pháp từng mang tuyệt tác điêu khắc độc đáo này về Paris để triển lãm. Những năm qua rất nhiều nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, nghiên cứu kiến trúc cổ cũng như các đoàn làm phim đến đây để tìm hiểu, làm phim truyện, phim tài liệu về ngôi đình đậm dấu ấn này.

Đình Bình Hòa còn là nơi mang dấu ấn lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc. Dưới thời chính quyền Ngô Đình Diệm, nơi đây bị biến thành nơi hành quyết, khảo tra nhiều cán bộ, chiến sĩ cách mạng và người dân vô tội.

Hằng năm đình có hơn mười lễ hội. Tuy nhiên chỉ có lễ Hội Kỳ Yên (còn gọi là lễ Thượng điền) vào ngày 12 đến ngày 13 tháng Chạp là lớn nhất. Lễ hội này diễn ra hai ngày hai đêm liền, có tổ chức hát bội ở nhà võ ca và nhiều trò chơi dân gian khác, thu hút hàng chục ngàn người khắp các nơi trong vùng về đây trẩy hội. Đến ngày 12-13 tháng 5 âm lịch lại diễn ra lễ Hạ điền. Tuy lễ này tổ chức không lớn song các nghi thức đều được thực hiện đầy đủ trong không khí trang nghiêm, ấm áp.

Du lịch, GO!