Ở Việt Nam, nhiều dân tộc có đuống, nhưng chiếc đuống dài là đặc trưng của dân tộc Thái, được tạo ra bằng việc khoét thân gỗ tròn thành hình thuyền, dài khoảng 1 - 2m. Ban đầu, đuống chỉ dùng để giã gạo. Theo chuyện được người Thái lưu truyền từ nhiều đời nay, chiếc đuống đã có từ xa xưa, trước cả khi những người đàn ông đi đánh giặc làm đuống để phụ nữ Thái ở nhà có thể giã gạo nuôi gia đình và nuôi quân. Khi đồng bào đánh Tây, chiếc đuống cũng góp phần cung cấp lương thực cho tiền tuyến...
Đuống có thể làm bằng các loại gỗ khác nhau. Nếu làm bằng gỗ phèn, loại gỗ vốn cứng, thì tiếng đuống vọng xa, nghe sẽ rất hay, nhưng ở gần thì nghe tiếng kêu không được dài; nếu làm bằng gỗ lim, thì đuống có tiếng kêu bộp, cốc, nghe thô hơn. Tiếng đuống sẽ hay nhất và vang xa khắp cả một vùng nếu đuống làm bằng gỗ vàng trăng...
Không phải mọi gia đình người Thái đều có đuống, mà phải là gia đình có người chồng siêng năng. Bởi làm đuống mất nhiều công sức và thời gian, từ cây gỗ tròn, phải đẽo gọt tỉ mỉ, lại phải có kỹ thuật đẽo. Nếu đẽo mỏng thì đuống kêu to nhưng sẽ dễ vỡ, đuống dày tùy theo gỗ mà tiếng kêu to hay không, có đuống làm ra không kêu.
Không chỉ là một nhạc cụ, đuống còn là đạo cụ chính trong các sự kiện quan trọng của người Thái. Đánh đuống thường do phụ nữ đảm nhiệm. Trong những dịp lễ tết, mọi người từ già tới trẻ tập hợp quanh chiếc đuống. Người già sẽ cầm chày đánh đuống trước, rồi mới tới người trung tuổi, sau đó tới lớp trẻ. Khi chỉ là tiếng chày giã gạo thì nhịp điệu đơn điệu, khô khan, nhưng khi có khoảng 8 - 10 người đánh, đuống sẽ tạo ra những giai điệu hay, cho ra nhiều bản nhạc khác nhau.
Nhịp đâm đuống được đổi theo “Kênh kình, kênh kình”, “kênh kênh kình, kênh kình”, “kình kình, kình kình”… Tất cả tạo nên bản hòa nhạc bằng cối giã gạo. Thường có 4 giai điệu phổ biến, được đặt theo tên các ngày lễ tết, sự kiện, là: mừng xuân, mừng lúa mới, mừng nhà mới, đám ma. Khi đánh đuống, mỗi người sẽ dùng chày gõ vào đuống theo kiểu khác nhau, người cầm chày giã bên trong đuống, người gõ bên thành ngoài, người giã trước, người giã sau, phối hợp nhịp nhàng để hòa thành một bản nhạc độc đáo.
Lúc đầu gõ sẽ không đều, cần gõ nhiều mới đúng nhịp. Đặc biệt, trong nhiều kiểu đánh đuống, như gõ đan 3, gõ đan 8, gõ dệt vải, đan khung cửi... thì gõ đan 3 rất khó, phải học nhiều thì mọi người mới có thể gõ hay và đổi vị trí cho nhau”. Bởi vậy, có tới 50% trong số lớp trẻ dân tộc Thái hiện nay không hiểu và không thể đánh đuống, không nghe được giai điệu...
Để giữ gìn tiếng chày khua đuống của người Thái, chị Nguyệt cho biết, một số lớp dạy đánh đuống cho các em nhỏ đã được mở. Đồng thời, Đội cồng chiêng, đánh đuống của người Thái Nghệ An cũng tham dự các sự kiện như Festival Cồng chiêng Quốc tế ở Gia Lai, Kon Tum, Đại hội các dân tộc tỉnh Nghệ An lần thứ nhất, hay trong các chương trình của Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam... để quảng bá, giới thiệu loại nhạc cụ độc đáo này tới bạn bè trong nước và quốc tế.
Travel79.net
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét